نحوه گرفتن علائم حیاتی

!!!  قبل از شروع بحث احياي قلبي و ريوي و ارزيابي مصدوم ابتدا قصد داريم تا شما را با علايم حياتي انسان آشنا كنيم:

# تعريف علايم حياتي:

علايمي هستند كه ما را از نحوه كاركرد دستگاه هاي بدن مطلع مي سازند ، علايم خطرناك را هشدار مي دهند و كاركرد دستگاههاي عصبي ، تنفسي و گردش خون را گزارش مي دهند.

# علايم حياتي به طور عمومي شامل هفت مورد مي باشد:

1 - سطح هوشياري :  نشانگر نحوه كاركرد سيستم عصبي ( و قسمت اصلي دستگاه عصبي يعني مغز ) فرد است و ميزان هوشياري و پاسخگويي به محرك ها را نشان مي دهد. سطح هوشياري خود شامل چهار مرحله هست:

الف ) مصدوم با هوشياري كامل:  اين مصدوم هوشياري كامل دارد ، يعني به سوالات شما پاسخ مي دهد و به مكان ، زمان و اطراف خود آگاهي كامل دارد.

ب) مصدوم حساس به محرك شفاهي: به علت كاهش سطح هوشياري ، فرد به طور خود به خود واكنشي ندارد و صحبت نمي كند. اما اگر او را صدا كنيد ، براي مدتي چشمان خود را باز مي كند و كوشش مي كند تا به سوالات شما پاسخ دهد و دوباره به حالت قبلي باز مي گردد.

ج) مصدوم حساس به محرك هاي دردناك: تنها در صورت اعمال محرك هاي دردناك ( مثل فشار دادن لاله گوش يا قسمت خارجي بازو ) عكس العمل نشان مي هد و محرك هاي خفيف تري مثل محرك هاي شفاهي را بي پاسخ مي گذارد.

@ اين وضعيت نيز ممكن است به دو حالت رخ دهد: پس از اين كه محرك دردناك را به مصدوم وارد كرديد مصدوم يا بدن خود را به داخل جمع مي كند يا بدن خود را به بيرون باز مي كند. در صورتي كه مصدوم پس از اعمال محرك دردناك بدن خود را به داخل جمع كرد و موقعيت تقريبي محل فشار دردناك را حس كرد از سطح هوشياري بالاتري نسبت به باز كردن بدن به بيرون برخوردار است.

د) مصدوم بي هوش : در اين حالت مصدوم حتي به محرك هاي درناك هم پاسخي نمي دهد و عكس العملي از خود نشان نمي دهد .اين حالت خطرناك تر هست و بايد مصدوم از مراقبت و كنترل بيشتري برخوردار باشد.

 2- تنفس : چون قطع تنفس باعث عدم دستيابي سلول هاي بدن و از جمله سلول هاي مغزي به اكسيژن و مرگ فرد مي گردد، بنابراين تنفس نيز از علايم حياتي به شمار مي رود. تعداد تنفس طبيعي در يك فرد بزرگسال سالم حدود 20-12 در دقيقه است كه بايد بدون صدا و منظم باشد.

3- نبض (گردش خون):  پمپاژ خون از قلب به سمت سرخرگ ها باعث ايجاد يك موج در ديواره ارتجاعي سرخرگ ها مي شود كه به آن نبض گويند. از نبض هاي اصلي بدن مي توان (كاروتيد- راديال – براكيال -فمورال ) را نام برد. تعداد نبض طبيعي در يك انسان بزرگسال سالم و در حال استراحت حدود 100-60 عدد در دقيقه است.

4-  دماي بدن:  ارزيابي درجه حرارت بدن به طور معمول توسط حرارت سنج (ترمومتر) انجام مي گردد. درجه حرارت طبيعي بدن به طور معمول 37 درجه سانتيگراد در نظر گرفته مي شود. (بين 7/36 تا7/37 )

5- رنگ پوست:  رنگ پوست در نژاد هاي مختلف متفاوت است. رنگ پوست را عموما مي توان به صورت هاي زير بيان كرد:

- طبيعي: سفيد ،سرخ،سياه و زرد در نژادهاي مختلف.

- رنگ پريده (متمايل به سفيد): مي تواند بيانگر كاهش جريان خون باشد.

- برافروخته (متمايل به قرمز): مي تواند نشانه افزايش جريان خون باشد .

 - كبود يا سيانوز ( متمايل به آبي): بيانگر كاهش اكسيژن خون است.

 - زرد: ممكن است اشكال در كار كبد وجود داشته باشد.

 6-مردمك چشم : قطر ،تقارن و واكنش مردمك ها به نور جزء علائم حياتي است .براي مثال مردمك تنگ – گشاد و يا نامتقارن نشانه بروز اشكال در نحوه عملكرد چشم يا دستگاه عصبي مركزي است .

 7- فشار خون:  به دليل گستردگي بحث فشار خون و نياز به كار عملي با دستگاه فشار خون ، در اين جا به بيان ميزان فشار خون طبيعي فرد بسنده مي كنيم.

 فشار خون طبيعي در يك فرد بزرگسال:

@ فشارخون سيستوليك(حد اكثر) : 100  الي 140 ميلي متر جيوه.

@ فشار خون دياستوليك (حداقل) : 60 الي 90 ميلي متر جيوه.

-------------------------------------------------    ارزيابي مصدوم   -------------------------------------------------

*  ارزيابي مصدوم به دو قسمت تقسيم مي شود:

 1- ارزيابي اوليه

 2- ارزيابي ثانويه

 الف) ارزيابي اوليه:  اولين قدم در برخورد با يك مصدوم نجات يافته به شمار مي آيد و هدف از آن ، كشت و تصحيح عوامل تهديد كننده حيات مي باشد . 

!!!  نکته: ارزيابي اوليه نبايد بيش از چند ثانيه وقت بگيرد.

! در ارزيابي اوليه عوامل تهديد كننده حيات شامل:

1- بسته شدن راه هوا 

2-ايست ضربان قلب

3-  پارگي شريانهاي بزرگ

4- برق گرفتگي و...

 * ارزيابي اوليه شامل:

الف - کنترل سطح هوشیاری (gcs)

ب - ايجاد راه هوائي باز ( airway)

ج- برقراري تنفس  (breathing)

د- جريان خون مناسب (circulation)

ه- جلوگیری از خونریزی های شدید و خطرناک(hemorrhage)

ب) ارزيابي ثانويه:  انجام يك ارزيابي منظم و جامع از كل بدن مصدوم همراه با گرفتن شرح حال را ارزيابي ثانويه مي گويند.

* ارزيابي ثانويه شامل:

1- مصاحبه و گرفتن شرح حال

 2- معاينه علائم حياتي

 3- معاينه باليني كامل از فرق سر تا نوك پا